6 boeken over Rusland om de oorlog in Oekraïne beter te begrijpen

Aan het einde van februari (2022) werd Oekraïne binnengevallen door Rusland. En daarmee startte de oorlog officieel tussen beide landen. Poetin ziet het als een vredesmissie, terwijl het Europa de inval onwettig ziet en Oekraïne steunt op alle mogelijke manier, maar zonder militaire hulp om zelf niet deel te nemen aan de oorlog en een Wereldoorlog te voorkomen.

Maar waarom valt Rusland Oekraïne binnen? Niet alleen in 2022, maar waarom annexeerde het de Krim in 2014? En zo zijn er nog veel meer vragen die niet zomaar te beantwoorden zijn en soms gebaseerd zijn op gebeurtenissen van duizend jaar geleden. In de geschiedenisboeken tussen het democratische Europa en het communistische Rusland zitten grote verschillen en dus is er een groot verschil tussen het onderlinge wereldbeeld. Want hoe heeft Europa en de rest van wereld de irritatie in Rusland zo groot gemaakt de afgelopen decennia. Om tot vrede te komen is het begrijpen van onderlinge relaties en de geschiedenis van elkaar de eerste stap om tot elkaar te komen. Mede door social media wordt van beide kanten (on)bewust aan propaganda en framing gedaan en geldt het eigen belang voor vele land.

Was het niet de Sovjet Unie die Europa heeft bevrijd van de Duitse bezetting? De Sovjet Unie van die tijd is heel anders in vergelijking met het Rusland van nu.

Daarom hebben wij een overzicht gemaakt om de Inval van Rusland in Oekraïne beter te begrijpen, waardoor je ook inlevingsvermogen creëert en je wereldbeeld verruimt en leert van de geschiedenis.

Inhoudsopgave

1. Rusland – Revolutie en burgeroorlog 1917-1921
2. Het verhaal van Rusland
3. De mannen van Poetin
4. De slag om Europa
5. Hitlers aanval op Rusland
6. Revolutionair Rusland 1891-1991

1. Rusland – Revolutie en burgeroorlog 1917-1921

In ruim 500 pagina’s verteld Antony Beevor (Britse historicus) en schreef al meerdere boeken over belangrijke momenten in de geschiedenis.

In zijn boek over de vele revoluties en burgeroorlogen tussen 1917 en 1921 geeft hij een overzicht van alle (belangrijke) gebeurtenissen. Dit doet hij op basis van de Russische archieven, persoonlijke brieven, dagboeken en aan de hand van de historische literatuur.

De eerste revolutie heette de ‘februari revolutie’ in 1917, waarbij het volk opriep tot het stoppen van de oorlog. De Eerste Wereldoorlog was al een aantal jaar bezig en de Rus werd het zat. Toen de toenmalige Tsaar de opstanden wou stoppen zette hij het leger in, maar zij weigerde om mee te werken. Als gevolg hiervan werd de Tsaar afgezet en kwam er algemeen kiesrecht.

De tweede revolutie ‘oktober revolutie’ zorgde voor een nieuwe leider, genaamd Lenin die zorgde dat de communistische partij de macht kreeg en schakelde zijn tegenstanders uit.

Het boek legt vanuit verschillende invalshoeken en bijzondere archiefstukken uit hoe de revoluties tot stand kwamen en Lenin aan de macht was gekomen. Tijdens de revoluties en burgeroorlogen zouden tussen de 8 en 11 miljoen doden zijn gevallen. De burgeroorlogen waren het gevolg van de inbreng van Lenin en zorgde tussen een strijd tussen het Rode leger en het Witte leger. Hoe 1917-1921 de opstap was richting de USSR, ook wel de Sovjet Unie lees je in dit boek.

2. Het verhaal van Rusland

De schrijver Orlando Figes van dit boek gaat nog een stap terug in de Russische geschiedenis en begint bij discussie door wie Rusland officieel is gesticht en vooral waar. Geen enkel land heeft de geschiedenisboeken zo vaak herschreven als Rusland en dus zijn er veel verschillende verhalen over de oprichting van het hedendaagse Rusland, maar wat zijn de historische feiten?

Het boek geeft weer hoe Rusland is ontstaan en hoe het de afgelopen honderden jaren het land vaak niet serieus werd genomen door het westen.

Met zo’n 140 miljoen inwoners is Rusland een grote mogendheid waarin Jeltsin (de eerste Russische president) zijn Democratische normen en waarden geen succes waren binnen Rusland na de Koude Oorlog tussen het kapitalisme en communisme.

Het is een overzichtelijk boek met alle grote gebeurtenissen van de geschiedenis die van invloed waren op Rusland: van het ontstaan van de Russische staat (Kievse Rijk)in 980 onder leiding van vorst Vladimir De Grote, de invloed van de Mongolen, waarom Napoleon Rusland binnenviel, het ontstaan van de revoluties tussen 1917-1921 onder leiding van Lenin, de positie van Rusland in de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog die leidde tot de val van de Sovjet Unie en hoe jaren later Vladimir Poetin Rusland nieuw elan bracht en hoe hij decennia later nogsteeds regeert.

Door het lezen krijg je een beeld waarom Rusland de val van de Sovjet Unie als groot verlies ziet en dit terug zou willen en hoe Rusland naar ons kijkt.

3. De mannen van Poetin

Catherine Belton was correspondent in Moskou en heeft door het schrijven van dit boek vijf rechtszaken als gevolg gehad door Rosneft (Russische oliemaatschappij) en oligarchen.

Het boek ‘De mannen van Poetin’ gaat, zoals titel als zegt over mensen om Poetin heen. In iedere bedrijfstak zit een vertrouweling van Poetin en zijn ze eigenaar van de grootste bedrijven binnen Rusland om Poetin zijn visie uit te voeren. Catherine Belton kwam door tientallen interviews met oligarchen, kremlininsiders en ook KGB-agenten en Zwitserse en Russische bankiers tot al haar informatie.

Nadat Poetin in 1999 premier werd in de regering van Jeltsin die de Democratische ideologie probeerde te infiltreren werd kreeg hij meer en meer macht. Hij zette vrienden van de KGB (geheime dienst van Rusland) op belangrijke posities om zijn eigen positie te verstevigen. Maar wie zijn die mensen en wat doen zij? Het is een spinnenweb van invloedrijke mensen die namens Poetin leiding geven aan bedrijven of andere instanties, waardoor Poetin zijn macht kan uitbreiden en tegenstanders sneller worden ‘afgevoerd’.

4. De slag om Europa

De voorgaande boeken waren gebaseerd op Rusland en haar geschiedenis, maar Rob de Wijk beschrijft in zijn boek ‘De slag om Europa’ de positie waarin Europa nu zit en de invloeden van buitenaf en de onderlinge wereldrelaties tussen Rusland, China en de Verenigde Staten. Landen met geheel andere visies die uiteenlopen van democratie tot een dictatuur en van een vrije markt tot een beperkte markt.

Uiteenlopende normen en waarden, maar toch zijn de verschillende mogendheden afhankelijk van elkaar geworden en lopen de spanningen op door onderlinge sancties en wantrouwen.

In het boek van Rob de Wijk bespreekt hij de missende empathie van Rusland, maar ook het neerbuigende van Europa richting Rusland. Al jaren is China bezig de het oosten van Europa economisch te beïnvloeden maar loopt het tegen Europese regelgeving aan. Met een achterliggend idee heeft China haar blik op Oost-Europa gevestigd, terwijl dit eigenlijk onder de oorspronkelijke invloedsferen van Rusland viel. Het boek is tijdens de Coronacrisis uitgebracht en belicht de ontwikkelingen tussen de onderlinge relaties in die periode en waarop bepaalde beslissingen gebaseerd zijn.

Het boek bespreekt de recente gebeurtenissen vanuit de vier invalshoeken (Europa / Europese Unie, Rusland, China en de Verenigde Staten) en eindigt met wie de slag om Europa uiteindelijk zal winnen. Wie gaat de meeste invloed hebben in Europa, Financieel maar ook ideologisch en waar is die gedachte op gebaseerd.
Rob de Wijk heeft veel kennis van internationale betrekkingen en licht gebeurtenissen toe op basis van wetenschappelijke bronnen en gegevens, artikelen, bijeenkomsten en nieuwsitems uit verschillende landen.

5. Hitlers aanval op Rusland

Frans ten Kate, de schrijver van dit boek richt zich met name op de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder de inval van Hitler in de Sovjet Unie, op 22 juni 1941. De oorlog is dan officieel bijna twee jaar aan de gang en Hitler en zijn troepen veroveren land na land. Ondanks het niet-aanvalsverdrag tussen Hitler en Stalin viel Duitsland dus alsnog de Sovjet Unie binnen. Dit aanvalsverdrag werd gesloten, omdat Hitler een tweefronten oorlog zoals in de Eerste Wereldoorlog het geval was voorkomen.

Het Rode leger van Staling komt tegenover het grootste leger tot die tijd te staan en dus worden ze steeds verder teruggedrongen, maar toch lukt het de Duitsers niet om (voor)bij Moskou te komen en strand het in de koud van de Sovjet Unie en verliezen ze eigenlijk al op die plek de oorlog, zo zegt de auteur Frans ten Kate. Ten Kate heeft een van de belangrijkste bevelhebbers voor dit boek, wat oorspronkelijk in 1968 is gepubliceerd. Ten Kate heeft met generaals, veldmaarschalken en Erich von Manstein die werd gezien als een van de beste strategen van de Tweede Wereldoorlog. Met meer dan 350 illustraties (met nooit eerder gepubliceerde foto’s) is inval op de Sovjet Unie nog beter voor te stellen

Ten Kate (die in 2013 is overleden) zijn analyse is herschreven door Van den Berg en eindigt het boek met een nawoord. Met een geactualiseerde analyse van Ten Kate met recent militair onderzoek. In ruim 400 pagina’s wordt zichtbaar hoe de Sovjet Unie zich weerde tegen Duitsland en een begin maakte aan de vrijheid van Europa en de Sovjet Unie

6. Revolutionair Rusland 1891-1991

In de voorgaande boeken werd ingezoomd op een specifieke periode, bijvoorbeeld: de Russische revolutie 1917-1921, de Tweede Wereldoorlog, de mensen om Poetin heen en de hedendaagse situatie in Rusland en haar toekomstperspectief. In het boek van Orlando Figes ‘Revolutionair Rusland’ gaat hij iets algemener in op een eeuw van de geschiedenis van Rusland, voorheen de Sovjet Unie. In 1891 vond er een hongernood plaats en in 1991 viel de Sovjet Unie. Deze twee jaartallen vormen een begin en een eind aan revoluties, (burger)oorlogen, wapenwedloop en nog vele andere gebeurtenissen die invloed hadden op de Sovjet Unie. Orlando Figes gaat vooral in op de totstandkoming van die revoluties en hoe het de Sovjet Unie veranderde, waarbij hij drie generaties typeert en gaat hij in op de sleutelmomenten van die honderd jaar.

Tot slot

Er zijn talloze boeken te vinden over de geschiedenis van Rusland. Juist sinds februari 2022 toen Rusland het oosten van Oekraïne binnenviel zijn er veel boeken her- of geschreven. Het is belangrijk om een brede kijk te bewaren en vanuit verschillende invalshoeken naar het hedendaagse Rusland te kijken en de oorlog tussen Oekraine en het Rusland van Poetin beter te begrijpen, en bepaalde gebeurtenissen vanuit plaats- en tijdgebonden perspectieven kan beoordelen. Kritisch denken, met name in oorlogstijd is een eigenschap die je ontwikkelt door veel te lezen vanuit verschillende ‘brillen’ om tunnelvisie te voorkomen.

Met deze boeken hopen wij een geschikt boek voor je te hebben gevonden die jou meer kennis geeft over het hedendaagse Rusland met hun geschiedenis.

Op de website staat ook een artikel over de geschiedenis en opkomst van China. Hier zitten ook interessante boeken tussen in relatie met Rusland.
Ook staat het boek De slag om Europa van Rob de Wijk uitgebreid toegelicht in ons overzicht van boeken op de website. Klik hier om naar het boek te gaan met voor de volledige uitgebreide samenvatting.